Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λαμβάνοντας υπόψιν το γεγονός ότι οι Δημόσιες Προμήθειες αποτελούν το 14% περίπου του Α.Ε.Π, δηλ. περίπου 1,8 τρις ευρώ ετησίως ,των κρατών μελών και στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την ενίσχυση ενός αποδοτικότερου, όσον αφορά στην χρήση πόρων και φιλικότερου προς το περιβάλλον, οικονομικού μοντέλου της Κυκλικής Οικονομίας, έχει θεσπίσει κριτήρια τα οποία προτείνει στα Κράτη Μέλη να υιοθετήσουν, προκειμένου οι Δημόσιες Προμήθειες να γίνουν “πράσινες” (Green Public Procurement and the EU action plan for the Circular Economy- Study for the ENVI Committee – upd 2017), τα οποία επίσης πλέον αποτυπώνονται και αναλύονται στην ΚΥΑ 14900 (8/2/2021), Έγκριση Σχεδίου Δράσης για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις.

Τα κριτήρια αυτά έχουν σαν στόχο την κατεύθυνση των Δημόσιων Οργανισμών προς την προμήθεια προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον και κατά συνέπεια την στήριξη των εργασιών ανακύκλωσης, την παραγωγή προϊόντων με μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και την αποδοτικότερη χρήση πόρων και ενέργειας.

Σε πλήρη αντίθεση με τα παραπάνω στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμη περιπτώσεις κατά τις οποίες παρατηρείται ο αποκλεισμός από διαγωνισμούς προμήθειας του δημοσίου ανακυκλωμένων υλικών, ανεξάρτητα από το αν πληρούν ή όχι τις τεχνικές προδιαγραφές που απαιτούνται κατά περίπτωση.

 Γενικές αρχές που πρέπει να διέπουν τις ΠΔΠ

 Σαν γενικές αρχές στην υιοθέτηση από την Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ), του θεσμού των Πρασίνων Δημοσίων Προμηθειών πιστεύουμε ότι πρέπει να είναι οι παρακάτω:

1. Εφαρμογή των αρχών του ελεύθερου ανταγωνισμού και της ίσης μεταχείρισης πρωτογενών και ανακυκλωμένων υλικών. Αυτό υλοποιείται με:

• Υποχρεωτική ένταξη ενός, κατ’ ελάχιστον, ποσοστού ανακυκλωμένων υλικών στις Δημόσιες Προμήθειες βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών.

• Η υποχρεωτική προμήθεια ανακυκλωμένων υλικών δεν πρέπει να έχει σαν αποτέλεσμα την σκόπιμη αύξηση του κόστους κτήσης τους.

2. Καθίσταται επιτακτική η ένταξη τεχνικών προδιαγραφών οι οποίες να πληρούνται, ανεξάρτητα από το αν τα υλικά είναι πρωτογενή η ανακυκλωμένα, έτσι ώστε να μην υποβαθμίζεται η ποιότητα των προς προμήθεια  υλικών.

Εμπλεκόμενοι κρατικοί φορείς :

1. ΥΠΕΝ/ΕΟΑΝ – υπηρεσίες οι οποίες εμπλέκονται στην διαδικασία παραγωγής ανακυκλωμένων υλικών.

2. Επιτροπή Πρασίνων Δημοσίων Συμβάσεων η οποία έχει συσταθεί με την ΥΑ 63955/239/13-6-2017 και η οποία έχει σαν σκοπό την εκπόνηση Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των Πράσινων Δημόσιων Συμβάσεων, βάσει των ρυθμίσεων της νομοθεσίας Ε.Ε.

3. Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ), η οποία είναι και η ρυθμιστική αρχή αναφορικά με την ένταξη των κριτηρίων τα οποία έχουν προταθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις Πράσινες Δημόσιες Προμήθειες.

Εθνικό Σχέδιο Δράσης

Οι γενικοί στόχοι του Εγκεκριμένου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των ΠΔΣ είναι:

1) Η καθιέρωση και η εφαρμογή ενός στοιχειώδους επιπέδου υιοθέτησης πράσινων κριτηρίων στις δημόσιες συμβάσεις προϊόντων, υπηρεσιών και έργων.

2) Η σταδιακή αύξηση της προμήθειας πράσινων προϊόντων και παροχής πράσινων υπηρεσιών στη διάρκεια της επόμενης τριετίας σε καθορισμένους τομείς αγαθών, υπηρεσιών και έργων.

3) Η ευρύτερη ενσωμάτωση της εκτίμησης του κόστους του κύκλου ζωής των προϊόντων στις δημόσιες συμβάσεις.

4) Η διάδοση του περιβαλλοντικού και του οικονομικού οφέλους που αποφέρουν οι ΠΔΣ.

5) Η ενεργή συμμετοχή των εμπλεκομένων, όπως των αναθετουσών αρχών και των οικονομικών φορέων, στη διαδικασία των ΠΔΣ.

6) Η παρακολούθηση της επίτευξης των στόχων και η επικαιροποίησή τους για τη βέλτιστη εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης και την προσαρμογή αυτού στα εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή δεδομένα στο πεδίο αυτό.

Δεδομένου ότι η υιοθέτηση των ΠΔΣ απαιτεί κατά γενικό κανόνα βαθμιαία προσέγγιση και η επιλογή ενός μικρού αριθμού ομάδων προϊόντων και υπηρεσιών, στις οποίες θα επικεντρωθούν αρχικά οι ΠΔΣ, είναι η μέθοδος που προτείνεται από την ΕΕ, για το παρόν Εθνικό Σχέδιο Δράσης επιλέχθηκαν δεκαπέντε κατηγορίες προϊόντων/ υπηρεσιών/ δημοσίων έργων, οκτώ από τις οποίες είναι δεσμευτικής εφαρμογής και επιπλέον 7 σε προαιρετικό επίπεδο (μη δεσμευτικής εφαρμογής):

Συγκεκριμένα επιλέχθηκαν οι εξής κατηγορίες με δεσμευτική εφαρμογή:

1. Χαρτί φωτοαντιγραφής και γραφής

2. Ηλεκτρονικοί υπολογιστές και οθόνες

3. Εξοπλισμός απεικόνισης

4. Εσωτερικός φωτισμός – λαμπτήρες LED

5. Κλιματιστικά μηχανήματα

6. Λιπαντικά (αναγεννημένα και βιοαποικοδομήσιμα)

7. Μεταφορικά μέσα, δηλαδή οχήματα και υπηρεσίες μεταφοράς

8. Οδοφωτισμός και σηματοδότες κυκλοφορίας

Η κατηγορία «λιπαντικά» περιλαμβάνει την προμήθεια λιπαντικών προερχόμενων από αναγεννημένα βασικά έλαια, καθώς και από βιοαποικοδομήσιμα λιπαντικά.

Για τα αναγεννημένα λιπαντικά σύμφωνα με τα κριτήρια της ΕΕ προβλέπεται η προμήθεια αυτών κατ’ελάχιστον σε ποσοστό 25%.

ΣHM. :Η ΚΥΑ 62952 για το ΕΣΔΕΑ ίσχυε μέχρι το 2020. Έκτοτε εκδόθηκε το νέο ΕΣΔΑ, ΠΥΣ 39/31.8.2020 – ΦΕΚ 185 Α’, που περιλαμβάνει την προώθηση των αναγεννημένων λιπαντικών και αναφέρει :

“Ενθάρρυνση της χρήσης αναγεννημένων ορυκτελαίων από Δημόσιους φορείς (πχ μέσω διαγωνισμών/συμβάσεων προμήθειάς τους βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών)” και επίσης “ Νομοθετική ρύθμιση για την προώθηση στην αγορά των αναγεννημένων ορυκτελαίων” τα οποία υλοποιήθηκαν με την έκδοση της ΚΥΑ 14900.

Σε ό,τι αφορά στα βιοαποικοδομήσιμα λιπαντικά, για λόγους περιβαλλοντικής προστασίας, εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος, της υγείας και ασφάλειας του τοπικού πληθυσμού και για την εφαρμογή των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης προτείνεται οι εταιρίες, που πραγματοποιούν έργα (π.χ. οδικά έργα, λιμενικά, εξορυκτικά, κ.ά.), υπόγειες και υπέργειες εκσκαφές και άλλες εργασίες σε περιοχές όπου τελούν υπό καθεστώς προστασίας (όπως δασικό περιβάλλον, βιοποικιλότητα, υγρότοποι, ρέματα, παράκτιες ζώνες κλπ.), να προμηθεύονται λιπαντικά/ γράσα ειδικών χαρακτηριστικών βιοαποδόμησης για μηχανήματα και εξοπλισμό, ώστε να μην προκληθεί περιβαλλοντική επιβάρυνση σε περίπτωση αστοχίας του και διαρροή των λιπαντικών αυτών στο έδαφος, στον υδροφόρο ορίζοντα ή άλλον περιβαλλοντικά ευαίσθητο αποδέκτη, όπως θάλασσα, ποτάμι και λίμνη.

Το μέγεθος αγοράς των λιπαντικών ελαιών που καταναλώνονται από Δημόσιους Οργανισμούς στην Ελλάδα, εκτιμάται σε 10.000 t ετησίως. Αν αντικαταστήσουμε το 25% της παραπάνω ποσότητας, ήτοι 2.500 t, με Αναγεννημένα λιπαντικά, τα οφέλη που προκύπτουν είναι:

• Μείωση Αερίων του Θερμοκηπίου κατά: 12,6 %

• Εξοικονόμηση Ορυκτών Πόρων κατά: 22,0 %

     πηγή : Μελέτη IFEU Life Cycle Analysis  Ιούνιος 2017.